ข่วงหลวงเลี้ยงผีนาค ตั้งอยู่เชิงดอยวัดพระธาตุดอยจอมทอง บริเวณถนนไกรสรสิทธิ์ ชุมชนดอยทอง อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ความสำคัญในฐานะพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ของเมืองเชียงราย ถือเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์การบวงสรวงผีนาค ซึ่งถือเป็นเป็นหนึ่งในอารักษ์ ของเมืองเชียงราย นามว่า ขุนสร้อยคอคำ ซึ่งสัมพันธ์กับนิทานนาคสร้างเมืองเชียงรายซึ่งมีเนื้อความเกี่ยวกับพญามังรายสร้างเมืองเชียงราย โดยมีพญานาคมาช่วยสร้าง และหาฤกษ์ในการขุดคูเมือง ทั้งสี่ด้านของเมือง โดยในเรื่องเจี้ยผีนาค ได้กล่าวว่าพญามังรายบรรทมโดยตื่นไม่ทันเวลาฤกษ์ในการขุดคูเมืองก่อนดวงอาทิตย์ขึ้น ส่งผลให้พญานาคขุดคูเมืองเพียงผู้เดียวโดยเสร็จเพียงด้านทิศเหนือของดอยจอมทองติดกับแม่น้ำกก ชาวเชียงรายเรียกถนนเส้นที่เกิดการพัฒนาเป็นถนนในปัจจุบันว่า “กองนาค” (นครินทร์ น้ำใจดี.2565:น.77) ปรากฏหลักฐานคามสำคัญของพื้นที่ในฐานะพื้นที่ในการประกอบพิธีบวงสรวงผีนาค ครั้งสุดท้ายของเมืองเชียงราย ในปี พ.ศ.2460 เนื่องจากเกิดการแพร่ระบาดของโรคอหิวาตโรค ซึ่งปรากฏหลักฐ่นความสำคัญของพื้นที่ดังกล่าว จากเอกสารของ แก้วมงคล ชัยสุริยันต์ เรื่องผี ของลานนาไทยโบราณ ซึ่งเขียนเขียนภายหลังการเลี้ยงผีนาค ในปี พ.ศ.2486 ซึ่งมีเนื้อความดังนี้
![](https://xn--12clbl6e3bffbj8hpcfe5b0a5mec3mj.xn--o3cw4h/wp-content/uploads/2022/12/ข่วงหลวง.png)
“ใน พ.ส. 2460 อันเปนปีที่ฮ่าลงเมืองนั้น พระยาราชโยธา(เจิม ปันยารชุน) ต่อมาเปนพระยาตรังฯ สมุหเทสาภิบาลมนทลอุดร) เปนผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย…………………….. ได้ปรึกสากับพระยารัตนาอานาเขต ตกลงกันบวงสรวงผีนาค ด้วยขณะใกล้กับวันวิสาขะบูชา…………กำหนดงาน 5 วันเริ่มตั้งแต่วันขึ้น 12 ค่ำ จนถึงวันแรมค่ำ 1 เดือน 8………….
มณฑลพิธี
. สถานที่ประกอบพิธี กะทำนะบริเวน ดอยจอมทอง เรียกกันเปนสามัญในเวลาปรกติว่า ดอยหัวเวียง ในพิธีเรียกดอยหัวนาค ดอยจอมทองเปนหมู่เขาน้อยกลุ่มหนึ่งมี 4 ม่อน หรือ 4 จอม ………………… ที่ตรงหน้าม่อนจอมแจ้ง คือทิสเหนือ เปนสนามหย้า เรียกข่วงหลวง (สนามหลวง) จัดเปนที่มณฑลพิธีบวงสรวงผีนาค”
![](https://xn--12clbl6e3bffbj8hpcfe5b0a5mec3mj.xn--o3cw4h/wp-content/uploads/2022/12/Picture.png)
![LINE_ALBUM_221213_8](https://xn--12clbl6e3bffbj8hpcfe5b0a5mec3mj.xn--o3cw4h/wp-content/uploads/2022/12/LINE_ALBUM_221213_8-1.jpg)
![LINE_ALBUM_221213_4](https://xn--12clbl6e3bffbj8hpcfe5b0a5mec3mj.xn--o3cw4h/wp-content/uploads/2022/12/LINE_ALBUM_221213_4.jpg)
![LINE_ALBUM_221213_10](https://xn--12clbl6e3bffbj8hpcfe5b0a5mec3mj.xn--o3cw4h/wp-content/uploads/2022/12/LINE_ALBUM_221213_10.jpg)